Grote denkers
Sinds augustus volg ik de jaaropleiding Grote Denkers van School of Life.
Normaliter vonden die colleges alleen in Utrecht of Amsterdam plaats, maar door corona zijn ze hun lessen ook online aan gaan bieden. In een tijd waarin verder weinig doorgaat, is het heerlijk om elke week geïnspireerd te raken door filosofische denkbeelden. Elk blok hebben we een andere docent, die een deel van de filosofie bespreekt. We begonnen met de klassieke filosofie en zijn nu via de moderne filosofen bij de Afrikaanse en Oosterse filosofie aanbeland. Hoewel ik al veel filosofische boeken heb gelezen, kom ik tot allerlei nieuwe inzichten en ik zal af en toe een blog schrijven over deze denkbeelden als ik denk dat het aansluit bij de tijd van het jaar.

Byung-Chul Han
De laatste les van het blok moderne filosofie ging oa over Byung-Chul Han, een Koreaans-Duitse filosoof die The Burnout Society heeft geschreven. Inmiddels ben ik het boek aan het lezen en hoewel het, zoals zoveel filosofische uiteenzettingen, soms wat ingewikkeld geschreven is, passen veel van zijn denkbeelden niet alleen bij onze maatschappij, maar ook bij deze tijd van het jaar. Hij beschrijft dat er diverse tijdperken zijn geweest en dat je die aan de ziektebeelden kunt herkennen. Waar we voorheen in een bacterieel en later viraal tijdperk zaten, waarbij de grootste ziekten door bacteriën werden veroorzaakt, kenmerkt onze maatschappij zich door neurale ziektebeelden zoals AD(H)D, burn-out en depressie. Niet langer is onze grootste angst het afwenden van de vijand (of dat nou ziektekiemen of legers uit een nabijgelegen dorp/land zijn), maar het voldoen aan innerlijke verwachtingen. We worden niet onderdrukt door een externe onderdrukker, maar wij zijn het zelf die ons prestatiedrang opleggen. We zijn strenger voor onszelf dan onze bazen en zijn alsmaar bezig met onszelf ontplooien om een betere versie van onszelf te worden. Hierdoor raken we als individu gestrest en als maatschappij oververmoeid.

Eén van de oplossingen die Byung-Chul Han aandraagt is het terugbrengen van verveling in je leven. Door de talloze prikkels die we dagelijks te verwerken krijgen, is onze spanningsboog steeds verder ingekort. Ik zie dat overal om me heen: zodra studenten de kans krijgen, pakken ze hun mobieltje erbij en op het station of in de trein zie ik zelden iemand voor zich uit staren. Verveling lijkt de vijand te zijn geworden en wij doen er alles aan om hem te vermijden. Niks doen voelt namelijk niet productief en lijkt in te gaan tegen onze prestatiemaatschappij. Toch zegt Byung-Chul Han dat juist in de verveling creativiteit te vinden is en door Wu Wei te beoefenen (doen door niet te doen) kunnen we onze innerlijke rust terugkrijgen.

Verveling omarmen
De winter is een mooie periode om die verveling in je leven te omarmen. Zeker met de huidige coronamaatregelen krijgt die extra kans om een plek in je leven op te eisen. Hoewel het op het eerste oog erg onprettig kan aanvoelen, zou je kunnen onderzoeken wat er gebeurt wanneer je die verveling juist omarmt.

Wanneer je googelt op verveling of het Engelse boring zie je direct hoe wij tegen verveling aankijken. Je ziet niet alleen gapende, onderuithangende mensen, maar ze kijken ook allemaal boos of verdrietig. Alsof alle levensvreugde is verdwenen. Verveling is duidelijk niet iets om na te streven!

Wat we echter vergeten is dat na een periode van drukte en activiteit (zomer) een periode van rust en stilstand (winter) mag of zelfs moet volgen. Die verveling, de afwezigheid van prikkels en activiteiten, zorgt voor de mogelijkheid om te bezinnen en vanuit daar kan dan uiteindelijk weer creativiteit en activiteit ontstaan. Niet voor niets krijgen we vaak goede ingevingen onder de douche. Dat is één van de weinige momenten die prikkelvrij zijn. Zelf heb ik dat vaak net na het wakker worden. Als ik dan nog even in bed lig, krijg ik allerlei ideeën. Ik voel me dan geïnspireerd. Op een heel andere manier dan wanneer ik inspiratie opdoe via internet of social media. Die kunnen me ook allerlei ideeën brengen, maar de ideeën die ik vroeg in de ochtend krijg komen meer van binnenuit. Ze voelen meer eigen.

Ik weet nog dat ik me als kind weleens lamlendig voelde als ik me verveelde. Dan had ik juist nergens zin in en was die levensvreugde ver te zoeken. Maar na zo’n tijd van me vervelen bedachten we vaak de leukste en origineelste spelletjes. Toen ik ouder werd verveelde ik me vrijwel nooit meer. Ik heb veel hobby’s en bezigheden en er is altijd wel wat te doen. Verveling voelt eerlijk gezegd nog steeds onprettig, al kan ik me er tegenwoordig gemakkelijker aan overgeven. In eerdere blogs schreef ik al dat ik meer een zomer- dan een herfst- of wintermens ben. Altijd lekker bezig, vol met plannen om te realiseren en activiteiten om te doen. De laatste jaren begin ik de waarde van de winterperiode meer en meer in te zien. Het boek van Han heet niet voor niets the Burnout Society. Altijd doorgaan voelt productief, maar het leidt tot een opgejaagd gevoel en oververmoeidheid.

Als ik nu merk dat ik stress heb (en dat voel ik tegenwoordig veel beter aan mijn lichaam), neem ik bewust gas terug. Naast de drukke werkdagen plan ik heel bewust vrije tijd in om wat aan te rommelen in huis, wat vaker met een boek op de bank te zitten of gewoon een hele avond series te kijken. En ik vind het heerlijk om op vrije dagen ’s ochtends nog een half uurtje in bed te blijven liggen nadat ik wakker word, gewoon wat te denken en mijmeren. Het maakt eigenlijk niet zoveel uit wat ik doe, als ik mezelf maar toestemming geef om rust te pakken. Alle plannen en ideeën die dan alsnog in me opkomen en die ik het liefst direct wil uitvoeren, schrijf ik op en laat ik dan los. Die pak ik er begin februari wel weer bij en dan kan ik gaan kijken welke ik vanaf het voorjaar wil gaan uitvoeren. Het maakt dat ik me echt bewuster word van de cyclus van het jaar en de wisselende energieën van de natuur.

Wil je met het onderwerp verveling aan de slag? Beluister dan deze ingesproken meditatie: Wu Wei Wintermeditatie